Sách gì thế

Simon Winchester, một tác giả nổi tiếng với các tác phẩm về lịch sử và khoa học, đã tiếp tục hành trình sáng tạo của mình với cuốn sách Đất đai. Được xuất bản năm 2021, cuốn sách này không chỉ là một tác phẩm nghiên cứu về lịch sử đất đai, mà còn mang đến cho độc giả một loạt các bài tiểu luận đậm chất văn hóa, xã hội và địa chính trị, kết nối chặt chẽ với trải nghiệm cá nhân và sự khám phá độc đáo của chính tác giả.

Mở đầu cuốn sách, Winchester dẫn dắt người đọc bước vào hành trình cá nhân của mình qua chương “Transaction”, nơi ông kể lại việc sở hữu một mảnh đất lần đầu tiên. Điều này mang ý nghĩa đặc biệt đối với ông, bởi ông lớn lên trong một gia đình chưa bao giờ thực sự có quyền sở hữu đất đai. Từ đó, Winchester sử dụng câu chuyện của mình để khởi đầu một cuộc thảo luận rộng lớn về cách con người khao khát quyền sở hữu đất đai và ảnh hưởng của điều này đến sự phát triển của xã hội hiện đại.

Qua các chương, Winchester phân tích đất đai không chỉ như một tài sản vật chất mà còn là một phần của địa chất, lịch sử nhân loại và tư tưởng văn hóa. Chẳng hạn, trong chương “Foundation”, ông tập trung vào lịch sử địa chất của vùng đất ông sở hữu ở New England, mở rộng ra ý tưởng rằng mỗi mảnh đất đều mang trong mình câu chuyện địa chất hàng triệu năm. Trong khi đó, chương “Exploration” lại giới thiệu khái niệm “Bundle of Rights” – một quan niệm quan trọng trong luật pháp về quyền sở hữu đất đai, bao gồm các quyền như chiếm hữu, kiểm soát, loại trừ, tận hưởng và chuyển nhượng. Đây là khung ý tưởng giúp ta hiểu rõ hơn về cách đất đai được phân chia và quản lý trong thế giới đương đại.

Những khía cạnh sâu xa hơn được khám phá trong phần đầu của cuốn sách mang tên “Borderlines”. Bắt đầu từ chương “When the Worm Forgave the Plough”, Winchester nhìn lại quá trình con người phát triển bản đồ học và cách chúng ta xác định ranh giới đất đai từ thời kỳ nông nghiệp sơ khai. Chương “The Accumulators of Space” thì nhìn lại lịch sử của những người sở hữu đất lớn, từ các vị vua, tầng lớp quý tộc cho đến những nhà tài phiệt hiện đại. Đặc biệt thú vị là cách ông mô tả sự tiến hóa của các quyền liên quan đến sử dụng đất ở các khu vực khác nhau trên thế giới, chẳng hạn như tác động của phương Tây với việc du nhập gia súc và sử dụng dây kẽm gai.

Bên cạnh đó, Winchester cũng không ngần ngại đi sâu vào vấn đề nhạy cảm như chủ nghĩa thực dân châu Phi trong chương “Bringing Africa Home”. Tại đây, ông nhấn mạnh sự tham lam của người châu Âu đối với vùng đất châu Phi, đồng thời làm nổi bật những khác biệt văn hóa trong khái niệm về quyền sở hữu đất giữa hai nền văn hóa. Và tất nhiên, ông không quên nhắc đến những phản kháng mạnh mẽ như cuộc khởi nghĩa Mahdi ở Sudan hay phong trào Mau Mau ở Kenya. Một góc nhìn khác về bảo tồn thiên nhiên được thể hiện trong chương “Aliens in Wonderland”, nơi Winchester kể về John Muir và nỗ lực bảo vệ thung lũng Yosemite qua sắc lệnh Yosemite Land Grant năm 1864. Tuy nhiên, ông cũng không tránh né đề cập đến những quan điểm phân biệt chủng tộc của Muir – một khía cạnh phức tạp mà lịch sử vẫn phải đối mặt.

Qua chương “Trust is Everything”, Winchester đưa ra những trăn trở sâu sắc hơn về cách chúng ta nhìn nhận đất đai. Ông trích dẫn lời của Aldo Leopold rằng đất phải được xem như một cộng đồng mà con người thuộc về, thay vì chỉ là một tài sản để khai thác. Ý tưởng này kết nối với các sáng kiến bảo tồn như các tổ chức tín thác đất đai, điển hình là Rocky Narrows, hay những mô hình quản lý cộng đồng như Kibbutz ở Israel. Theo Winchester, việc sở hữu cộng đồng thường khuyến khích trách nhiệm sinh thái cao hơn so với quyền sở hữu cá nhân.

Phần kết của sách, với tiêu đề “Yet Now the Land is Drowning”, đưa người đọc đối mặt với thách thức nghiêm trọng của biến đổi khí hậu – vấn đề nước biển dâng cao đang đe dọa hành tinh chúng ta. Winchester dùng hình tượng câu chuyện của Lev Tolstoy về Pakhom, người đàn ông mất mạng vì lòng tham không đáy đối với đất đai, để cảnh báo nhân loại về hậu quả của việc khai thác không bền vững.

Mặc dù cuốn sách bao gồm nhiều bài luận với các chủ đề đa dạng, người đánh giá cũng lưu ý rằng mức độ hấp dẫn của từng chương có phần không đồng đều. Điều này có thể liên quan đến việc Winchester lồng ghép các chi tiết phù hợp với sở thích và công trình nghiên cứu của riêng ông, chẳng hạn như mối liên hệ với lịch sử thực phẩm. Tuy nhiên, không thể phủ nhận rằng “Land” là một tác phẩm giàu tính học thuật và nhân văn, mở ra nhiều góc nhìn phong phú về vai trò của đất đai trong việc định hình thế giới hiện đại.

Nhìn chung, “Đất đai” là một tác phẩm đáng đọc cho bất kỳ ai quan tâm đến lịch sử, môi trường, và những câu hỏi xoay quanh quyền sở hữu, trách nhiệm cũng như ý nghĩa của đất đai trong cuộc sống con người. Qua lăng kính của Simon Winchester, mảnh đất dưới chân ta không chỉ là một tài sản vô tri, mà còn là nhân chứng đầy ý nghĩa của lịch sử và hy vọng.

Nguồn: https://www.garygiroux.net/single-post/land-book-review