Sách gì thế

Richard Thaler, nhà kinh tế học từng đoạt Giải Nobel vào năm 2017, đã mang đến một góc nhìn mới đầy thách thức về cách chúng ta hiểu và áp dụng các nguyên tắc kinh tế trong cuốn sách “Lời nguyền kẻ thắng cuộc”. Đây không chỉ là một tác phẩm đơn thuần về nghiên cứu kinh tế mà còn là một hành trình sâu sắc và thú vị để khám phá sự phi lý trong hành vi con người, đặc biệt là trong văn hoá giao dịch và tiêu dùng.

Trong cuốn sách này, Thaler tập trung chỉ ra những nghịch lý mà chúng ta thường gặp ở các giao dịch kinh tế tưởng chừng như đơn giản. Chẳng hạn, ông đề cập đến hiện tượng người chiến thắng thực chất lại là kẻ thất bại trong các phiên đấu giá – điều mà Thaler gọi là “lời nguyền kẻ thắng cuộc”. Khi một người trả giá cao hơn giá trị thực để chiến thắng, họ thường phải chịu tổn thất lớn hơn về mặt tài chính và cảm xúc. Đây là một ví dụ sinh động mà Thaler sử dụng để minh họa cho thực tế rằng các thị trường không phải lúc nào cũng vận hành hoàn hảo và hợp lý như lý thuyết kinh tế truyền thống thường giả định.

Ngoài ra, Thaler còn chỉ ra nhiều hành vi phi lý khác mà con người thường mắc phải trong cuộc sống hàng ngày. Tại sao người chơi cá cược lại thích chọn những cửa rủi ro cao ở cuối một chuỗi thua lỗ? Tại sao người tiêu dùng sẵn sàng tiết kiệm một khoản nhỏ khi mua một món đồ gia dụng, nhưng lại dễ dàng bỏ qua số tiền tương tự ở một giao dịch mua lớn hơn? Hay tại sao một fan thể thao, dù không sẵn sàng chi hơn 200 đô la để mua vé xem Super Bowl, lại cố chấp không bán ra vé họ đang sở hữu với giá dưới 400 đô la? Những ví dụ cụ thể này không chỉ làm sáng tỏ sự mâu thuẫn trong hành vi của con người mà còn khiến bất kỳ ai đọc sách phải tự hỏi về cách mà họ ra quyết định.

Quan trọng hơn, Thaler không chỉ dừng lại ở việc đặt ra các câu hỏi mà còn đề xuất một cách nhìn nhận cân bằng hơn về bản chất con người trong kinh tế học. Ông cho rằng để hiểu được hành vi của con người một cách toàn diện, kinh tế học cần thoát ra khỏi những giả định cứng nhắc rằng con người luôn hành xử hợp lý và vị kỷ. Thay vào đó, chúng ta nên hướng đến một cách tiếp cận linh hoạt hơn, nơi các yếu tố cảm xúc, mối quan hệ và sự đồng cảm cũng được xem xét. Thaler trích dẫn niềm tin của Adam Smith rằng dù con người có ích kỷ, “vẫn có điều gì đó trong bản chất của chúng ta khiến ta khao khát hạnh phúc của người khác và thậm chí thúc đẩy ta góp phần làm nó trở thành hiện thực”. Điều này gợi nhớ lại sự nhân văn mà các môn khoa học xã hội từng mang lại trước khi kinh tế học dần đi sâu vào các mô hình toán học khô khan.

Thành tựu đáng nể của Thaler không chỉ dừng lại ở lĩnh vực học thuật mà còn lan tỏa mạnh mẽ thông qua các sách viết dành cho công chúng. Bên cạnh “Lời nguyền kẻ thắng cuộc”, ông còn được biết đến rộng rãi với tác phẩm “Nudge” – một cuốn sách nổi tiếng mà ông đồng tác giả cùng Cass Sunstein, giúp người đọc cải thiện các quyết định trong cuộc sống liên quan đến sức khỏe, tài chính và hạnh phúc. Hơn cả một nhà nghiên cứu, Thaler đang trên hành trình thay đổi cách mà người ta hiểu về kinh tế và hành vi con người, mang lại một luồng gió mới cho cả học thuật lẫn thực tiễn.

“Lời nguyền kẻ thắng cuộc” không chỉ là một phân tích sắc bén về những giới hạn của kinh tế học truyền thống mà còn là một lời nhắc nhở rằng thế giới không hoạt động theo những gì các mô hình lý thuyết đẹp đẽ vẽ ra. Nó khuyến khích người đọc đặt câu hỏi về cách họ tiêu dùng, đầu tư và đưa ra các quyết định hàng ngày. Cuốn sách này chắc chắn sẽ làm phong phú hơn cách nhìn của người đọc về sự tương tác giữa lý trí và cảm xúc trong kinh tế, cũng như mở ra những góc nhìn mới mẻ nhưng đầy bổ ích.

Nếu bạn đang tìm kiếm một cuốn sách vừa mang tính học thuật nhưng cũng đầy tính giải trí, vừa khơi gợi sự tò mò, vừa cung cấp những bài học thâm thúy về hành vi kinh tế, thì “Lời nguyền kẻ thắng cuộc” của Richard Thaler chính là một lựa chọn không thể bỏ qua. Qua từng trang sách, bạn không chỉ học được cách nhìn nhận bản thân sâu sắc hơn mà còn hiểu thêm về sự phức tạp của thế giới giao dịch mà chúng ta đang sống.