“Kết thúc chỉ là sự khởi đầu” là một bản đồ tinh gọn nhưng đầy sâu sắc về cách thế giới hiện đại vận hành và điều gì đang chờ đợi phía trước. Tác giả đã mở đầu bằng một cái nhìn toàn cảnh, giúp độc giả thấy được bức tranh lớn về lịch sử hiện đại và mối liên hệ trực tiếp giữa địa chính trị, kinh tế, dân số và công nghệ. Cuốn sách đưa ra một luận điểm rõ ràng rằng hệ thống toàn cầu mà chúng ta đang phụ thuộc không phải là điều hiển nhiên – nó là một sản phẩm của trật tự hậu Thế chiến thứ hai, chủ yếu được xây dựng và bảo đảm bởi quyền lực của Hoa Kỳ.
Một trong những chủ đề đầu tiên được phân tích là giao thông vận tải toàn cầu, đặc biệt là vận tải biển. Hầu hết hàng hóa thế giới được di chuyển thông qua những con tàu khổng lồ, và điều duy nhất giữ cho chúng an toàn trước cướp biển hay xung đột chính là sự hiện diện của Hải quân Mỹ. Điều này từng không tồn tại trong suốt thế kỷ 19 và đầu thế kỷ 20, khi mà vận tải biển luôn bị đe dọa. Nhưng nay là thời kỳ ổn định giả tạm – một thực tế đang dần bị đảo lộn khi Mỹ rút lui khỏi vai trò cảnh sát toàn cầu. Nhật Bản có lẽ là quốc gia duy nhất còn lại có khả năng tạo dựng một lực lượng hải quân viễn dương lớn, và điều này báo hiệu những diễn biến hấp dẫn nhưng đầy bất ổn cho khu vực Đông Nam Á sắp tới.
Về tài chính, cuốn sách dẫn người đọc đi qua hành trình phát triển của tiền tệ, từ thời đổi chác đến tiền định danh (fiat currency), và sự trỗi dậy của Mỹ như một cường quốc tài chính sau Thế chiến thứ hai. Đồng đô la Mỹ vẫn giữ vai trò đồng tiền dự trữ toàn cầu, mang lại cho Mỹ những lợi thế to lớn. Tuy nhiên, các quốc gia khác như Trung Quốc hay Nhật Bản đang bơm tiền vào nền kinh tế theo kiểu “siêu tài chính hóa”, tạo ra các khoản nợ không bao giờ có thể trả được. Khi kết hợp yếu tố dân số già hóa, hệ thống tài chính dần mất đi dòng tiền từ những thế hệ lớn tuổi – những người từng là người tiết kiệm truyền thống. Đồng thời, thế hệ trẻ thiếu số lượng và khả năng để duy trì mức độ tiêu dùng cần thiết, kéo theo sự suy thoái tất yếu.
Chủ đề năng lượng lại càng đơn giản hơn nhưng không kém phần đáng lo ngại. Bắc Mỹ đang tự cung tự cấp và sở hữu nguồn tài nguyên dồi dào, trong khi châu Âu và châu Á lại phụ thuộc nặng nề vào nhập khẩu. Ngay cả một cường quốc năng lượng như Nga cũng đang đối mặt với khó khăn. Và mặc dù thế giới đang nói rất nhiều về giảm phát thải carbon, tình hình bất ổn toàn cầu có thể sẽ khiến chúng ta càng phát thải nhiều hơn để duy trì mức sống hiện tại.
Một trong những điểm gây ấn tượng mạnh trong cuốn sách là việc phân tích các nguyên liệu công nghiệp. Các sản phẩm hiện đại – từ điện thoại, ô tô đến đồ chơi rẻ tiền – đều yêu cầu chuỗi cung ứng nguyên liệu phức tạp mà rất nhiều quốc gia không thể tự sản xuất. Đào mỏ, chế biến và vận chuyển là những hoạt động đầy khó khăn. Một lần nữa, Bắc Mỹ lại nổi bật bởi sự tự chủ tài nguyên và hạ tầng cần thiết cho sản xuất.
Phân tích ngành sản xuất trong sách cho thấy một bức tranh phức tạp đến kinh ngạc. Mọi thứ không được sản xuất hoàn chỉnh tại một nơi nào – các linh kiện, công nghệ, kỹ thuật đều được tách biệt và chuyên sâu đến mức không ai còn sở hữu toàn bộ quy trình. Trung Quốc có thể sản xuất hoàn hảo những sản phẩm đơn giản, giá rẻ nhưng vẫn gặp khó khăn lớn trong việc làm chủ công nghệ cao, ví dụ như chip bán dẫn hay công nghệ quân sự. Trong khi đó, Bắc Mỹ lại có nền tảng vững chắc để làm chủ toàn bộ chuỗi quy trình – một yếu tố then chốt nếu thế giới bước vào giai đoạn khủng hoảng sản xuất.
Điểm nhấn cuối cùng, và có lẽ là ảm đạm nhất, là về nông nghiệp và lương thực. Một lượng lớn dân số toàn cầu phụ thuộc vào nhập khẩu thực phẩm, đặc biệt là Trung Quốc và khu vực Đông Nam Á. Sự đô thị hóa quá mức đã khiến người dân sống xa khỏi đất nông nghiệp màu mỡ, trong khi những vùng có mật độ dân cư cao lại thiếu đất trồng trọt nghiêm trọng. Nếu chuỗi cung ứng toàn cầu bị gián đoạn – từ việc vận chuyển đến phân bón và nguồn nước – khả năng xảy ra nạn đói trên diện rộng là hoàn toàn có thật. Tác giả thậm chí không ngần ngại cảnh báo rằng chúng ta có thể đối mặt với nạn đói lớn chưa từng có trong lịch sử loài người.
“Kết thúc chỉ là sự khởi đầu” không chỉ là một tựa sách mang tính bi quan. Thay vào đó, nó là lời nhắc nhở sắc sảo rằng thời kỳ toàn cầu hóa và ổn định của vài thập kỷ qua không phải là điều vĩnh viễn. Chúng ta đang sống trong một giai đoạn duy nhất của lịch sử, và việc chuẩn bị cho tương lai không phải là lựa chọn – đó là yêu cầu sống còn.
Để lại một bình luận Hủy