Sách gì thế

“Phố Ngũ Hương” của Tàn Tuyết, một tác phẩm nổi bật trong văn học hiện đại Trung Quốc, mang đến một trải nghiệm độc đáo và thách thức đối với người đọc. Tác phẩm không chỉ mô tả một câu chuyện, mà còn là một cuộc hành trình khám phá tính phức tạp của con người và xã hội thông qua lối viết đầy ẩn dụ và trí tưởng tượng phong phú. Bài viết “Sour, Salty, Bitter, Spicy, Sweet: On Can Xue and Five Spice Street” trên Music and Literature đã cung cấp những phân tích sâu sắc về cuốn tiểu thuyết này, giúp chúng ta hiểu hơn về ý nghĩa của nó.

Nhân vật trung tâm của câu chuyện là Madam X, một biểu tượng kỳ bí với quá khứ đầy bóng tối. Xuất hiện trên Phố Ngũ Hương với vai trò là chủ một tiệm ăn vặt, bà nhanh chóng trở thành chủ đề bàn tán sôi nổi trong cộng đồng nơi đây. Tuy hành động của Madam X thường rất cô độc và bí ẩn, được mô tả bằng những từ như “nghiên cứu,” “trình diễn,” hay thậm chí là “phép màu,” nhưng chính sự mơ hồ này lại khuấy đảo trí tò mò của những người dân xung quanh. Những tin đồn về cô dường như không có giới hạn: là một cựu quan chức bị thất sủng, một người liên quan đến huyền thuật, hay thậm chí đang có mối quan hệ mờ ám với ông Q – tất cả đều được tưởng tượng ra mà không có bất cứ bằng chứng cụ thể nào. Hình ảnh Madam X vì thế không đơn thuần là một cá nhân, mà trở thành tấm gương phản chiếu nỗi ám ảnh tập thể của cộng đồng.

Đáng chú ý, câu chuyện được kể qua một lối dẫn dắt đầy sáng tạo: một góc nhìn tập thể. Không có người kể chuyện toàn tri hay một nhân vật trung tâm xuất hiện liên tục, mà thay vào đó, câu chuyện được hình thành từ những quan sát, giả định và thậm chí là những lời bịa đặt từ các cư dân của Phố Ngũ Hương. Hướng tiếp cận này không chỉ làm nổi bật sự mơ hồ về nhân vật Madam X, mà còn phác họa bức tranh thực tế về những suy đoán và mâu thuẫn trong cộng đồng. Người đọc không bao giờ nhận được sự thật rõ ràng; họ bị cuốn vào sự hỗn loạn, nơi mỗi tiếng nói mang một góc nhìn, đồng thời phản ánh những bất đồng và mơ hồ trong xã hội.

Phố Ngũ Hương, bối cảnh chính của tác phẩm, được miêu tả như một không gian khép kín, tách biệt khỏi thế giới bên ngoài. Môi trường này gợi nhớ đến các làng quê trong văn học thời kỳ Cách mạng Văn hóa, nhưng không chứa đựng sự khắc nghiệt như đói kém hay bạo lực mà ta thường gặp trong thể loại “văn học vết thương.” Tại đây, lại nổi bật lên một cấu trúc xã hội mang tính giám sát và đa nghi – nơi mà mọi người không ngừng dòm ngó và phán xét lẫn nhau. Những cuộc nói chuyện thì thầm, những ánh mắt dò xét, cùng sự thiếu hụt giao tiếp rõ ràng đã tạo nên một không khí ngột ngạt và đầy ám ảnh. Đôi lúc, người dân nơi đây còn tổ chức các cuộc họp bí mật để đàm tiếu và bàn luận về Madam X, biến bà thành trung tâm của cả một vở kịch tập thể giữa đời thường.

Điều thú vị là, dù Madam X bị coi như một “nỗi phiền toái xã hội” hay một “yếu tố bất đồng chính kiến,” nhưng đa số những hành động chống đối bà chỉ dừng lại ở mức độ lời nói. Sâu xa hơn, có thể nhận thấy sự căm ghét mà người dân dành cho Madam X dường như lại che giấu một sự đam mê hoặc ám ảnh tiềm ẩn với bà. Như một cư dân từng thừa nhận: “Ở Phố Ngũ Hương, chúng tôi đều biết rằng: khi ai đó bày tỏ sự khinh miệt một điều gì, thì đó chính là điều mà anh ta hoặc cô ta thực sự khao khát.” Sự mâu thuẫn này không chỉ định hình cư dân trên Phố Ngũ Hương, mà còn tạo nên sự hấp dẫn trong cách Tàn Tuyết xây dựng nhân vật và các mối quan hệ.

Bên cạnh đó, tác phẩm còn giới thiệu một số nhân vật phụ với vai trò nổi bật trong hệ thống xã hội khắc nghiệt của Phố Ngũ Hương. Một người góa phụ được ngưỡng mộ đóng vai trò như một matriarch – người phụ nữ đầu tàu với quyền lực kiểm soát quan điểm tập thể. Bà ta không chỉ giám sát hành vi của Madam X mà còn hành xử như một “cảnh sát tư tưởng,” đưa ra những “biện pháp tu chỉnh ý thức hệ” đối với những ai thể hiện sự quan tâm quá đáng đến nhân vật chính. Thậm chí, bà ta còn tự ý đột nhập vào nhà Madam X, mở thư của bà như một cách khẳng định thẩm quyền của mình. Cùng với các nhân vật khác, vai trò của người góa phụ nhấn mạnh thêm về cách xã hội nhỏ bé của Phố Ngũ Hương vận hành dựa trên sự giám sát và áp bức tâm lý.

Tuy nhiên, “Phố Ngũ Hương” không đơn thuần là câu chuyện về một khu phố và một con người. Bên dưới lớp bọc đó là sự phản ánh của chính Tàn Tuyết về vị trí và vai trò của bà trong xã hội với tư cách là một tác giả. Madam X có thể được xem như một hình mẫu tượng trưng cho cách mà xã hội tiếp nhận và bóp méo hình ảnh của một cá nhân. Những lời đồn đoán, sự tò mò quá độ hay thậm chí là thái độ thù địch từ phía tập thể đều có thể được liên tưởng đến những gì mà một nhà văn như Tàn Tuyết phải đối mặt trước công chúng. Qua câu chuyện, Tàn Tuyết có lẽ muốn nhấn mạnh rằng sự xa cách và bất đồng – giữa cá nhân và xã hội, giữa thực tại và trí tưởng tượng – là những yếu tố không thể tránh khỏi trong hành trình sáng tạo nghệ thuật.

“Phố Ngũ Hương” không phải là một tác phẩm dễ đọc, nhưng nó là minh chứng cho tài năng vượt trội của Tàn Tuyết trong việc kết hợp giữa sự mơ hồ, giả tưởng và những suy tư sâu xa về xã hội và con người. Đây là một tác phẩm đáng để đọc, suy ngẫm, và thách thức mọi định kiến khi chúng ta tìm cách hiểu về thế giới và bản chất của con người.

Nguồn https://www.musicandliterature.org/features/2015/4/13/sour-salty-bitter-spicy-sweet-on-five-spice-street