Sách gì thế

Hóa thân – một trong những tác phẩm nổi tiếng nhất của Franz Kafka – mang đến cho người đọc một câu chuyện kỳ lạ nhưng ám ảnh về thân phận con người, sự xa lánh và tình yêu vô điều kiện trong gia đình. Có thể nói, việc Gregor Samsa tỉnh dậy và phát hiện bản thân đã biến thành một con côn trùng khổng lồ không chỉ là một cú sốc, mà còn là một phép ẩn dụ sâu sắc mà Kafka sử dụng để truyền tải nhiều lớp ý nghĩa. Cái phi lý trong câu chuyện này, nếu nhìn kỹ hơn, lại là một cách khéo léo để phản ánh tác động khủng khiếp của bệnh tật hoặc hoàn cảnh bất hạnh đối với một con người – không chỉ với chính họ, mà còn với cả gia đình và xã hội xung quanh họ.

Điều khiến tác phẩm trở nên dữ dội và đa chiều chính là cách nhân vật chính, Gregor, phản ứng với sự biến dạng của chính mình. Anh không hề sợ hãi hay hoang mang tột độ ngay lập tức, thay vào đó, anh cố gắng phủ nhận, cho rằng điều này không thể là thật, và tiếp tục lo lắng về công việc, về chuyến tàu sẽ bị lỡ. Ngay cả khi sự thật không thể chối bỏ, anh cũng chỉ chờ đợi phản ứng của người khác để định hình cảm xúc và thái độ của bản thân. Đây là một điểm khiến người đọc phải suy ngẫm về việc con người thường nhìn bản thân qua cách mà người khác đối xử với họ. Gregor không tự hiểu hoặc chấp nhận hoàn cảnh của mình cho đến khi anh phải chịu đựng sự sợ hãi, ghê tởm và ruồng rẫy từ chính gia đình mà anh đã hy sinh cả cuộc đời để phục vụ.

Sự cô lập mà Gregor phải chịu đựng sau khi biến hình không chỉ là thể xác bị giam giữ trong một căn phòng, mà còn là sự bị bỏ rơi về mặt tinh thần. Sự đau đớn không đến từ hình hài côn trùng mà là từ việc bị chính những người thân yêu nhất từ bỏ. Anh tìm đủ cách để che giấu cơ thể, không muốn gây khiếp sợ cho mẹ, không muốn trở thành gánh nặng cho em gái, người từng là hi vọng cuối cùng của sự đồng cảm. Nhưng cuối cùng, ngay cả em gái anh cũng quay lưng lại, coi anh không còn là Gregor nữa, chỉ là một sinh vật đáng xua đuổi.

Kafka không cố gắng khẳng định rằng con người vốn xấu xa và ích kỷ, nhưng ông cho thấy rõ ràng con người hoàn toàn có thể trở nên như vậy. Mỗi hành vi, mỗi lựa chọn nhỏ hàng ngày đều có thể dẫn đến một trạng thái tâm lý tha hóa, vô cảm mà chính bản thân ta không hay biết. Gia đình của Gregor từng phụ thuộc vào anh, để anh gánh vác nợ nần, để anh chịu đựng công việc nặng nhọc với mong muốn đem lại sự ổn định. Thế nhưng khi anh không còn khả năng phục vụ, họ liền quay lưng, và điều cay đắng nhất là – khi anh chết đi, điều họ cảm thấy không phải là nỗi buồn, mà là sự nhẹ nhõm.

Điều này khiến người đọc phải đặt lại câu hỏi về đạo đức và bổn phận trong các mối quan hệ. Tình yêu thương không nên chỉ được thể hiện qua sự hưởng thụ hoặc phục vụ một chiều. Gregor yêu thương gia đình nên anh phục vụ họ, nhưng anh không nhận lại được một tình yêu tương xứng khi anh cần nó nhất. Kafka qua Hóa thân đã gióng lên một hồi chuông cảnh tỉnh cho tất cả chúng ta: rằng tình yêu đích thực không phải là sự lệ thuộc, mà là sự chăm sóc lẫn nhau khi cần thiết. Không ai nói rằng chúng ta phải quên bản thân để hy sinh một cách mù quáng, nhưng nếu mỗi người đều sống bằng lòng trắc ẩn, bằng sự thấu hiểu và sẻ chia thực sự, thì cái kết chua chát như Gregor có lẽ đã không xảy ra.

Hóa thân không chỉ đơn thuần là một truyện ngắn lạ lùng, mà là một tấm gương phản chiếu nhân tính – có phần méo mó, nhưng đủ chân thực để khiến ta giật mình nhìn lại. Nỗi đau của Gregor không xuất phát từ hình thù kinh dị mà từ sự mất kết nối, từ sự ích kỷ của những người anh yêu thương. Và vì thế, bài học đọng lại không chỉ là sự cảm thông với những người gặp bất hạnh, mà còn là lời nhắc nhở mỗi chúng ta hãy không ngừng gieo trồng lòng vị tha và tình yêu vô điều kiện – không phải chỉ để giúp người khác, mà cũng để giữ cho chính tâm hồn mình không trở nên cằn cỗi.