Sách gì thế

Yuval Noah Harari, một trong những nhà tư tưởng hàng đầu của thế kỷ 21, đã mở rộng tầm nhìn của nhân loại về tương lai với cuốn sách “Homo Deus: Lược Sử Tương Lai”. Cuốn sách không chỉ là một chuyến hành trình qua lịch sử tiến hóa của loài người mà còn là lời tiên đoán đầy táo bạo về những gì có thể xảy ra với nhân loại trong kỷ nguyên mới. Đây là một tác phẩm mà người đọc phải dành nhiều thời gian để suy ngẫm, bởi nó không chỉ cung cấp thông tin mà còn đặt ra những câu hỏi sâu sắc về cách chúng ta nhìn nhận bản thân và thế giới.

Harari bắt đầu tác phẩm bằng việc nhấn mạnh những thành tựu vượt bậc của loài người trong thế kỷ vừa qua. Từ việc giảm thiểu nạn đói, kéo dài tuổi thọ, đến việc giảm thiểu sự tàn khốc của chiến tranh, nhân loại đã đạt được những tiến bộ mà trước đây có lẽ chỉ được coi là những giấc mơ xa vời. Một điều làm người đọc sửng sốt là thống kê cho thấy ngày nay số người chết vì béo phì đã vượt số người chết vì đói kém, số người qua đời vì tuổi già đã nhiều hơn những nạn nhân của bệnh truyền nhiễm, và đáng buồn thay, số lượng tự tử giờ đây cao hơn cả số người tử vong trong các cuộc chiến tranh. Những điều này không chỉ khẳng định sự thay đổi trong ưu tiên của loài người mà còn phản ánh một thực tế phức tạp hơn nhiều về sự tồn tại của chúng ta.

Trong suốt cuốn sách, Harari cũng phân tích sự chuyển đổi của tư tưởng và giá trị qua thời gian. Ông tập trung vào vai trò của chủ nghĩa nhân văn như một “tôn giáo” mới của nhân loại, nơi con người thay thế vai trò của thần linh để trở thành trung tâm của mọi hệ giá trị. Chủ nghĩa nhân văn đề cao quyền tự do cá nhân, xem con người là nguồn gốc của đạo đức và ý nghĩa cuộc sống. Điều này dẫn đến sự suy giảm của những tư tưởng cộng đồng mạnh mẽ như chủ nghĩa cộng sản hoặc các hình thức tôn giáo khắt khe. Harari lập luận rằng nhân loại ngày càng phụ thuộc vào tư duy cá nhân, nhưng đây cũng có thể là một con dao hai lưỡi khi chúng ta bước vào một thời đại công nghệ ngày càng phức tạp hơn.

Một trong những dự đoán nổi bật nhất của Harari là về tương lai mà loài người có thể đạt tới những mục tiêu “bất khả thi” như sự bất tử, hạnh phúc tuyệt đối và khả năng sáng tạo như những vị thần. Tuy nhiên, đây không phải là một câu chuyện chỉ toàn ánh sáng. Harari cảnh báo rằng chính những tiến bộ này có thể khiến nhiều người trở thành “thừa thãi”, khi công nghệ và trí tuệ nhân tạo dần thay thế các vai trò truyền thống của con người. Điều này đặt ra một câu hỏi hóc búa: liệu chúng ta có sẵn sàng đối mặt với viễn cảnh mà phần lớn nhân loại có thể không còn cần thiết trong xã hội tương lai?

Một phần đáng chú ý khác trong cuốn sách là khái niệm “Chủ nghĩa Dữ liệu” (Dataism), được Harari miêu tả như một “tôn giáo” mới của kỷ nguyên công nghệ. Theo tư duy này, dữ liệu trở thành trung tâm của mọi quyết định, đẩy con người dần ra khỏi các quy trình quan trọng. Dataism cho rằng thay vì dựa vào linh cảm hoặc trực giác, chúng ta sẽ ngày càng sử dụng các thuật toán và phân tích dữ liệu để đưa ra quyết định. Một viễn cảnh đáng sợ mà Harari gợi ra là khi các hệ thống thông minh không có ý thức nhưng vượt trội về khả năng xử lý sẽ dần kiểm soát các lĩnh vực cốt lõi của cuộc sống con người.

Ở phần cuối của tác phẩm, Harari đánh giá lạc quan nhưng thực tế về những nỗ lực của loài người trong việc loại bỏ ba “kẻ thù” cơ bản: cái chết, bạo lực, và nạn đói. Dù có những thành tựu đáng kinh ngạc, ông thừa nhận rằng tiến trình này vẫn đầy thách thức, đặc biệt là khi những yếu tố như ý chí chính trị, bất công xã hội và sự phức tạp của hệ thống quốc tế vẫn còn tồn tại. Sự khắc phục triệt để ba vấn đề trên không chỉ đòi hỏi công nghệ tiên tiến mà còn cần những bước tiến dài trong tư duy và hành động của từng cá nhân cũng như xã hội.

Phong cách viết của Harari được khen ngợi vì sự phong phú và đầy hàm ý, mặc dù yêu cầu người đọc phải tập trung cao độ để nắm bắt hết sự tinh tế trong các luận điểm mà ông đề cập. Tác phẩm này mang tính chất suy đoán nhưng không mơ hồ, thay vào đó là một bức tranh rõ ràng về tương lai tiềm năng của nhân loại. Harari không chỉ vẽ ra viễn cảnh mới mà còn thách thức người đọc suy nghĩ về vai trò của mình trong một thế giới với những thay đổi chóng mặt do công nghệ mang lại.

Homo Deus là một cuốn sách không dễ đọc nhưng rất đáng để nghiền ngẫm. Nó buộc chúng ta nhìn lại những gì đã đạt được, thách thức các giá trị hiện tại, và tự hỏi liệu chúng ta có sẵn sàng đối mặt với các khả năng không tưởng mà tương lai công nghệ có thể mang đến. Đây là một tài liệu tham khảo tuyệt vời cho ai muốn hiểu sâu hơn về hành trình loài người và cả những bất định đang chờ đợi phía trước.

Nguồn: https://www.teesche.com/bookshelf/yuval_noah_harari_homo_deus