Sách gì thế

Một thế giới nơi ký ức bị bào mòn từng chút một, nơi những điều từng thân thuộc – từ hoa hồng, chim chóc cho đến thuyền bè – dần biến mất khỏi tâm trí, và cuối cùng là khỏi chính hiện thực. Đó là khởi đầu của **Kết tinh thầm lặng**, tiểu thuyết kỳ lạ và mê hoặc của Yōko Ogawa, lần đầu xuất bản tại Nhật Bản cách đây 25 năm và vừa được giới thiệu đến độc giả Việt qua bản dịch của Uyên Thiểm vào năm 2025.

Mượn khung cảnh của một xã hội giả tưởng, nơi cư dân sống dưới ách kiểm soát của một thể chế giám sát toàn trị, **Kết tinh thầm lặng** nhanh chóng vượt qua ranh giới thông thường của một tiểu thuyết dystopia. Nó trở thành một thiền định siêu thực và ám ảnh về bản ngã – về điều gì tạo nên con người khi mọi ký ức và liên kết với thế giới bị xóa sạch.

Câu chuyện mở đầu như một bản ballad buồn, nơi mỗi ngày tỉnh dậy, người dân trên đảo nhận ra một vật thể đã biến mất khỏi tâm trí họ. Cánh hoa rơi mà không gợi lại bất kỳ cảm xúc nào. Những chiếc thuyền chỉ còn lại làn khói ký ức. Và họ, như bị thôi miên, sẵn sàng vứt bỏ, thiêu hủy, xóa sạch mọi dấu vết của những gì đã từng tồn tại. Cảnh sát Ký ức – lực lượng cai trị hà khắc – luôn túc trực để đảm bảo sự “quên lãng” diễn ra trọn vẹn. Thế nhưng điều đáng sợ nhất không nằm ở quyền lực của chính quyền, mà ở sự cam chịu lặng lẽ và thụ động của con người: “Giữ lại để làm gì khi chẳng ai còn nhớ?”

Chỉ một nhóm rất nhỏ những người miễn nhiễm với sự lãng quên mới nhận thức được điều gì đã mất. Nhưng họ bị coi là mối đe dọa và buộc phải che giấu sự khác biệt ấy bằng mọi giá. Nhân vật nữ chính – một nhà văn trẻ – quyết định bảo vệ biên tập viên của mình, người có năng lực ghi nhớ toàn vẹn, bằng cách xây dựng một căn phòng bí mật dưới sàn nhà. Cách miêu tả không gian này gợi nhắc đến căn gác áp mái trong *Nhật ký Anne Frank*, nhưng đáng chú ý hơn, nó là một “oubliette” – hầm ngục không lối ra, được đặt tên theo từ tiếng Pháp “oublier” – nghĩa là “quên”.

Trong khi căn phòng ngày càng trở nên ngột ngạt, những cuộc “quên lãng” càng trở nên dữ dội, triệt để hơn. Thế giới thu nhỏ lại, ký ức rơi rụng như lá rụng mùa đông. Mỗi lần vật thể biến mất, một phần con người cũng bị lấy đi – không phải bằng bạo lực, mà bằng sự bào mòn âm thầm của thời gian và sự bất lực.

Khác với những tác phẩm dystopia thông thường mang hơi hướng hành động hay chính trị, **Kết tinh thầm lặng** là một bản giao hưởng tĩnh lặng, nơi tận thế không ồn ào, mà dịu dàng và cá nhân hóa đến mức lạnh lẽo. Mỗi nỗ lực kháng cự đều nhỏ bé, thậm chí là vô nghĩa. Và khi mọi thứ kết thúc, ta không còn gì ngoài sự tan biến của chính bản ngã.

Văn phong của Ogawa được ví như một dòng nước lạnh: không màu mè, không bùng nổ, nhưng ngấm dần và sâu. Một trích dẫn từ tác phẩm *Báo thù* của chính tác giả đã lột tả hoàn hảo cảm giác khi đọc cuốn sách này: “Văn phong không nổi bật, cốt truyện và nhân vật cũng thế, nhưng dưới ngôn từ của cô là một dòng chảy băng giá khiến tôi cứ muốn lao mình vào hết lần này đến lần khác.”

**Kết tinh thầm lặng** không lý giải gì nhiều. Nó không nói rõ lý do vì sao có sự lãng quên, ai đã gây ra, hay liệu có cứu rỗi nào hay không. Nhưng cũng chính vì thế mà nó trở nên vượt thời gian. Trong một thế giới nơi thông tin bị nuốt chửng bởi vòng xoáy của thời sự, nơi sự kiện hôm qua bị quên đi bởi scandal hôm nay, cuốn tiểu thuyết này vang lên như một lời nhắc nhở khẩn thiết: nếu ta không còn nhớ, thì ta còn là ai?

Một tác phẩm lặng lẽ mà sâu sắc, lạnh lùng mà dịu dàng, **Kết tinh thầm lặng** là một chuyến đi khó quên – không phải vào tương lai, mà vào tận cùng của trí nhớ và bản thể con người. Một nơi, có thể, chỉ còn lại những câu chuyện để níu giữ chúng ta ở lại thế giới này.