Sách gì thế

Có những cuốn tiểu thuyết không chỉ là câu chuyện trên mặt chữ, mà còn là hành trình khám phá nghẹt thở về bản chất con người, ký ức và sự tồn tại. Kết Tinh Thầm Lặng (tựa gốc: 密やかな結晶) của Ogawa Yoko là một tác phẩm như thế – một tiểu thuyết đầy cảm giác siêu thực mà cũng lại rất gần gũi, nơi người đọc bước chân vào thế giới u tối nhưng kỳ lạ đẹp đẽ, nơi mọi thứ lần lượt biến mất và lãng quên trở thành điều tất yếu.

Lấy bối cảnh trên một hòn đảo kỳ lạ, nơi các sự vật, sự việc từng gắn liền với ký ức và tình cảm của con người bất chợt một ngày nào đó bị “biến mất”. Không chỉ mất đi về mặt vật lý, người ta còn đánh mất luôn cả khái niệm và cảm xúc đi kèm với điều đó. Thật khó để tưởng tượng một thế giới mà ở đó ký ức về các bức ảnh, con chim, hay thậm chí là thị giác, giọng nói cũng có thể bị xóa sổ. Thế nhưng Ogawa Yoko đã thể hiện điều này không thông qua sự kinh dị hay bi kịch kịch tính, mà bằng một thứ ngôn ngữ nhẹ nhàng, đẹp đẽ tới mức đau lòng.

Điều đặc biệt là toàn bộ câu chuyện diễn ra dưới góc nhìn của một nữ nhà văn sống lặng lẽ trên đảo. Bà viết tiểu thuyết dù tất cả những ý nghĩa và biểu tượng quan trọng trong tác phẩm dần bị xã hội xóa bỏ khỏi nhận thức tập thể. Cuốn tiểu thuyết của bà cũng song hành cùng với câu chuyện chính trong tác phẩm, khiến cho ranh giới giữa thực tại và hư cấu càng thêm mờ nhòa.

Một chi tiết khiến nhiều độc giả đặc biệt xúc động là mối quan hệ giữa người kể chuyện và ông lão hàng xóm – người luôn gìn giữ những giá trị đã biến mất thông qua lòng tôn kính và ký ức cá nhân. Những thời khắc cử hành sinh nhật giản dị, không quà, không ảnh kỷ niệm nhưng ấm áp và trọn vẹn bên chiếc bánh nhỏ thật sự là điểm sáng lặng lẽ giữa thế giới đang mục ruỗng đi từng ngày.

R氏, một nhân vật nam cố gắng giữ lại ký ức và cảm xúc của mình cùng nỗ lực bảo vệ sự tồn tại độc lập của bản thân, là hiện thân cho cái gọi là “phẩm cách con người” trong bối cảnh mà việc ghi nhớ đã thành tội lỗi. Thông qua hành động bám giữ đứa con tinh thần – trích đoạn tiểu thuyết, tránh né quyền lực kiểm soát ký ức, ông đại diện cho sự phản kháng lặng lẽ nhưng cứng cỏi. Tuy nhiên, cũng có người không thể thấu hiểu ông hoàn toàn, bị giằng xé bởi việc ông từ bỏ vợ con trong hiện thực để trốn chạy và tìm nơi trú ẩn trên đảo. Cuộc sống ba người giữa ông, nữ nhà văn và ông lão trở thành một thực tại mong manh và tạm bợ, nhưng cũng là những giây phút ngập tràn cảm xúc và tự do cuối cùng trong một thế giới đang vụn vỡ.

Không ít độc giả đã liên tưởng tiểu thuyết này đến các tác phẩm của Murakami Haruki, với không khí mơ hồ, u buồn và tính biểu tượng dày đặc. Nhưng nếu Murakami đưa nhân vật của mình vào thế giới kỳ quái để khám phá nội tâm thông qua những cuộc hành trình siêu thực, thì Ogawa Yoko lại chọn một lối viết nhẹ nhàng như sương khói, khiến mọi mất mát trở nên vừa chân thực, vừa siêu hình – như cách một bức ảnh bị lãng quên không làm ta đau ở khoảnh khắc nó biến mất, mà chính khoảnh khắc ta nhìn nó sau này mà không còn gợi được chút gì trong lòng.

Có lẽ điều khiến độc giả day dứt nhất là chính sự lặng lẽ trong cách các biểu tượng, cơ thể và cảm xúc bị loại trừ khỏi thế giới – không có bi kịch vỡ òa, chỉ là sự lụi tàn không thể tránh né. Mọi điều từng quan trọng, từng đẹp đẽ đến rạng ngời theo đúng nghĩa của nó, cuối cùng cũng chỉ là những “kết tinh thầm lặng” – những cấu trúc bí ẩn của ký ức và cảm xúc, sẵn sàng tan biến mà không để lại dấu vết.

Kết Tinh Thầm Lặng không phải là một tác phẩm dễ đọc hay dễ cảm. Một số độc giả cảm thấy nhân vật chưa đủ thu hút, hoặc các mạch truyện chưa đủ hấp dẫn để khiến họ muốn lật từng trang như với một tiểu thuyết trinh thám. Nhưng điều mà Ogawa Yoko mang đến không phải là cao trào hay nút thắt, mà là nỗi lặng im xâm chiếm dần mọi cảm xúc, để rồi đến cuối cùng, khi trang sách khép lại, người đọc mới thấy mình đang đánh mất điều gì đó thật sự quý giá – đôi khi không thể gọi tên, đôi khi là chính mình.