Sách gì thế

“Kết Tinh Thầm Lặng” của Ogawa Yoko là một cuốn tiểu thuyết khiến độc giả nhức nhối vì cái đẹp lạnh lẽo và sự ám ảnh kéo dài sau từng trang giấy. Một tác phẩm mang tính biểu tượng cao, không chỉ bởi sự trau chuốt trong ngôn ngữ mà còn bởi những ẩn dụ sâu sắc về ký ức, sự tồn tại và mất mát. Trong một không gian giả tưởng—hòn đảo nơi các sự vật và ký ức cứ thế dần dần biến mất khỏi thế giới lẫn tâm trí con người—cuốn sách hiện lên như một bản nhạc buồn thì thầm về sự bào mòn của thời gian và thể chế lên bản ngã con người.

Câu chuyện xoay quanh một người viết nữ, nhân vật xưng “tôi”, sống trên một hòn đảo nơi những sự vật và ký ức dần dần “tiêu biến”. Điều gì khiến độc giả rơi vào trạng thái suy tư không dứt là cách Ogawa miêu tả sự mất mát không phải với sự hoảng loạn, mà bằng một sự chấp nhận lặng lẽ, khiến bầu không khí trở nên bất thường đến rợn người. Khi hoa hồng biến mất, khi trái tim “quên” cách yêu một thứ gì đó từng quen thuộc, người đọc sẽ thấy chính mình đối diện với nỗi sợ không tên. Những cảm giác mơ hồ nhưng thấm thía, khiến người ta băn khoăn: nếu điều gì đó không còn lưu lại trong ký ức, điều đó có thực sự đã tồn tại?

Hành trình của “tôi” cùng với R và người đàn ông lớn tuổi ẩn nấp khỏi sự kiểm soát của cảnh sát bí mật chính là tuyến truyện chính, nhưng xen kẽ bên trong là chuyện trong truyện – tác phẩm tiểu thuyết được “tôi” viết, kể về một người đàn ông giam giữ một cô gái để biến cô thành một chiếc máy đánh chữ sống. Câu chuyện trong câu chuyện này đặt ra những ẩn dụ đầy tranh cãi về mối quan hệ giữa kẻ thống trị và kẻ bị kiểm soát, về tình yêu, sự phụ thuộc và quyền năng. Điều này dẫn người đọc đến câu hỏi: liệu “tôi” – người viết – có thực sự thuần khiết trong tình cảm với R như cách cô thể hiện? Hay cô cũng giống như người đàn ông trong tác phẩm của mình, đã “cầm giữ” R bằng tình yêu lặng lẽ pha chút ích kỷ?

Nhiều độc giả cho rằng sự biến mất không chỉ là hiện tượng vật lý mà còn mang tính biểu tượng, đại diện cho sự đàn áp trí nhớ và bản sắc con người. Việc những vật dụng, ký ức và cuối cùng là những phần thân thể biến mất dần khiến người ta liên tưởng đến những giai đoạn trong lịch sử mà con người bị buộc phải quên lãng, hoặc bị xóa tên khỏi tồn tại. Cuốn sách khiến người đọc tự hỏi: chúng ta là ai nếu không còn ký ức? Nếu ta chấp nhận việc mất đi từng phần của bản thân mà không phản kháng, điều đó có nghĩa là ta cam chịu hay ta đang giữ gìn một niềm hy vọng im lặng nào đó?

Một số người đọc cảm thấy bị thu hút bởi sự mơ hồ của tác phẩm nhưng cũng không ngăn khỏi một chút tuyệt vọng. Khi cơ thể nhân vật “tôi” bắt đầu biến mất—ở đây là mất cả tiếng nói, một phương tiện giao tiếp căn bản nhất—thì người đọc như bị kìm nén trong một không gian im lặng đến ngạt thở. Và giữa tấm màn im lặng ấy, vẫn bừng sáng lên một thứ gì đó nhân bản: ký ức tồn tại qua ký ức người khác. Dù thế giới có xóa bỏ điều gì, thì vẫn có những tâm hồn như R gìn giữ mọi thứ bằng trái tim mình.

Không ít độc giả tỏ ra băn khoăn và bất an trước việc dân đảo không nổi dậy chống lại sự “tiêu biến”. Thậm chí khi cả những nhu cầu sơ khai như thức ăn, ngôn ngữ và thân thể bắt đầu bị lấy đi, đa số vẫn chấp nhận chúng một cách lặng lẽ. Chính sự thuận theo này khiến người ta rùng mình. Phải chăng đây là cách Ogawa phản ánh một xã hội bị kiểm soát tới mức triệt tiêu ý chí tự do, nơi người ta vô thức cam chịu vì không còn khả năng tưởng tượng rằng điều gì đó khác có thể tồn tại?

Dù mang sắc thái ảm đạm, “Kết Tinh Thầm Lặng” không hoàn toàn là một bản thảo tuyệt vọng. Nó chất chứa những thông điệp nhẹ như hơi thở nhưng sâu sắc: rằng trong sự lặng im vẫn tồn tại trí nhớ, và ký ức là điều không ai có thể hoàn toàn tước đoạt. Cuốn sách khơi gợi cho chúng ta suy ngẫm về những gì cấu tạo nên bản thể, những gì ta lựa chọn để nhớ, và sự kết nối của chúng ta với nhau qua ký ức, ngay cả khi mọi thứ đã bị cuốn trôi.

Một tác phẩm yêu cầu sự kiên nhẫn nhưng cũng để lại dư âm lâu dài, “Kết Tinh Thầm Lặng” là lời thì thầm xuyên qua lãng quên để giữ lấy điều gì đó rất người—một điều tưởng chừng mong manh nhưng lại bền bỉ sống sót.