Sách gì thế

Trong vô vàn các tác phẩm viết về lịch sử Hoa Kỳ, “A People’s History of the United States” của sử gia Howard Zinn vẫn luôn giữ một vị trí đặc biệt: cuốn sách quốc dân kinh điển, bán chạy qua nhiều thế hệ, được hàng triệu người tìm đến như một tiếng nói thật giữa biển thông tin chính thống. Không đơn giản là một cuốn sử biên niên, tác phẩm này là sự lật ngược thấu đáo mọi chuẩn mực giáo khoa, kể lại lịch sử Mỹ không từ phòng hội nghị, mà từ nhà máy, nông trại, hầm mỏ và những con phố – nơi người dân thật sự sống, đấu tranh và viết nên tương lai.

Zinn không viết bằng giọng điệu hào nhoáng. Ông chọn lối kể giản dị, trực diện, kết hợp giữa ngôn ngữ đầy sức sống và nghiên cứu học thuật kỹ lưỡng. Chính điều đó khiến cuốn sách vừa dễ đọc vừa giàu sức thuyết phục. Đây không phải lịch sử của các vị tổng thống, tướng lĩnh hay tài phiệt, mà là lịch sử của công nhân nhập cư, nô lệ da đen, phụ nữ bị gạt ra bên lề, người Mỹ bản địa và các phong trào đấu tranh bị che khuất bởi ánh sáng chói lòa của “người thắng cuộc”.

Từ sự kiện Columbus đặt chân đến châu Mỹ, Zinn bóc trần góc nhìn thường bị mỹ hóa. Ông không ngần ngại mô tả sự tàn sát có hệ thống đối với người bản địa, cho thấy hành trình “khám phá” là khởi đầu của xâm lược, diệt chủng và bóc lột. Câu chuyện tiếp tục qua các thời kỳ – từ đấu tranh giành quyền bầu cử cho phụ nữ, quyền lao động cơ bản cho công nhân, đến cuộc vận động đòi công lý chủng tộc – tất cả đều đến từ tầng lớp bị áp bức, và hiếm khi được ghi công trong sách sử chính thống.

Zinn khẳng định rằng những thành tựu tiến bộ nhất của xã hội Mỹ – từ luật lao động, chế độ làm 8 giờ/ngày, đến luật cấm lao động trẻ em và phong trào nữ quyền – không tự nhiên mà có. Chúng là kết quả của những cuộc biểu tình đẫm máu, đình công kéo dài, và nỗ lực không ngừng của những con người vô danh. Và chính họ – chứ không phải những nhà lập pháp trong văn phòng – mới là người thay đổi lịch sử.

Ấn bản đặc biệt của cuốn sách còn có phần giới thiệu của Anthony Arnove – người đồng hành cùng Zinn trong dự án “The People Speak” – giúp người đọc tiếp cận tác phẩm không chỉ với tư cách là sử sách, mà như một lời kêu gọi hành động từ quá khứ đến hiện tại.

“A People’s History of the United States” không tìm cách xóa bỏ các giá trị nền tảng của nước Mỹ. Trái lại, nó nhấn mạnh rằng sự tiến bộ chỉ có thể đến từ việc thừa nhận sai lầm, đối diện với thực tế và lắng nghe những giọng nói bị bỏ quên. Nó trao quyền cho người đọc để không còn thụ động tiếp nhận lịch sử, mà chủ động đặt câu hỏi: Ai là người kể chuyện? Ai được nhắc tên? Và ai bị lãng quên?

Howard Fast từng gọi đây là “một cuốn sách tuyệt vời, lộng lẫy – mọi người Mỹ, đặc biệt là sinh viên, đều nên đọc để hiểu rõ đất nước mình, lịch sử thật sự và niềm hy vọng cho tương lai.”

Chỉ với một cuốn sách, Howard Zinn đã mở ra một cánh cửa khác để nhìn về nước Mỹ – không phải như một huyền thoại, mà như một thực thể sống, đang đấu tranh và không ngừng thay đổi, bắt đầu từ chính người dân.