Sách gì thế

“Bệnh Nhân Câm Lặng” của Alex Michaelides là một ví dụ điển hình cho dạng tiểu thuyết được xây dựng hoàn toàn xoay quanh cú twist cuối cùng – đến mức mọi thứ trong tác phẩm dường như chỉ tồn tại để phục vụ khoảnh khắc bất ngờ ấy. Từ nhân vật, bối cảnh, đến từng dòng đối thoại, tất cả đều như những quân cờ được xếp sẵn, thiếu sức sống và chiều sâu cần thiết.

Ngay từ những trang đầu, độc giả bị dẫn dắt bởi lời kể của một bác sĩ trị liệu với mong muốn “giải cứu” Alicia – bệnh nhân giết chồng rồi từ chối nói một lời nào. Nhưng sự dẫn dắt ấy không đến từ cảm xúc hay sự phát triển tự nhiên của nhân vật. Mà đúng hơn, độc giả được *kể* về con người và động cơ của từng nhân vật, chứ không phải *thấy* họ sống và hành động theo những gì họ tin tưởng. Không có khoảng trống cho người đọc suy nghĩ hay đồng cảm – mọi thứ đều được giải thích tường tận, như một bản báo cáo thiếu linh hồn.

Tác phẩm cũng không thoát khỏi cái bẫy của những tiểu thuyết hiện đại bị cuốn theo cơn sốt chuyển thể điện ảnh: nó giống một kịch bản sơ lược, được viết để dễ dựng thành phim, hơn là một tiểu thuyết có chiều sâu văn học. Các nhân vật phụ chỉ là đạo cụ – cường điệu, bất ổn và không thể kiểm soát hành vi của chính mình. Từ việc đột nhiên đập đầu người, gào thét giữa phố, đến những màn thú nhận tình cảm đẫm nước mắt giữa chốn đông người – tất cả khiến không khí truyện trở nên lố bịch, kịch hóa đến khó tin.

Điểm gây thất vọng hơn nữa chính là nhật ký của Alicia – thứ được xem là “chìa khóa vàng” để mở ra sự thật. Nhưng liệu có ai viết nhật ký mà lại ghi lại nguyên văn các đoạn hội thoại dài dòng, hoàn chỉnh từng dấu chấm hỏi như thể chép lại kịch bản phim? Sự phi lý này khiến người đọc cảm thấy bị xem thường trí tuệ, nhất là với những ai yêu cầu logic và chân thật trong thể loại thriller.

Về mặt đạo đức, “Bệnh Nhân Câm Lặng” cũng không để lại nhiều thiện cảm. Những ranh giới nghề nghiệp bị vượt qua một cách trắng trợn, những hành vi phi đạo đức được biện hộ qua loa, thậm chí biến thành tình tiết “gay cấn” – phản ánh sự dễ dãi trong cách xây dựng cốt truyện của tác giả. Người kể chuyện – vốn là một bác sĩ tâm lý – lại chính là mắt xích yếu nhất cả về đạo đức lẫn lý trí, khiến cú twist không những thiếu thuyết phục mà còn gây bức xúc.

Có thể nói, điều khiến những nhân vật kể chuyện không đáng tin trở nên hấp dẫn là sự quyến rũ trong giọng văn, sự thông minh trong che giấu sự thật và khả năng khiến người đọc đặt câu hỏi chính mình. Nhưng ở đây, người kể chuyện không hấp dẫn, không bí ẩn, mà chỉ đơn giản là… khó chịu. Và khi sự thật được phơi bày, người đọc không cảm thấy bất ngờ, mà chỉ thấy thở dài: “Vậy ra là thế…”

Tất nhiên, vẫn có những người sẽ yêu thích cách viết đậm đặc “tâm lý học đại cương” của Michaelides – những đoạn giải thích động cơ nhân vật như bài giảng vắn tắt, những biểu tượng tâm lý học cổ điển được đóng gói sẵn sàng để phục vụ cú twist. Nhưng với những ai yêu thích sự tinh tế, phát triển nhân vật chặt chẽ và bầu không khí ám ảnh thực sự, thì “Bệnh Nhân Câm Lặng” rất có thể sẽ chỉ là một cuốn sách bị thổi phồng quá mức – một sản phẩm sinh ra không vì người đọc, mà vì thị trường chuyển thể.