Sách gì thế

“Thành phố và những bức tường bất định” là cuốn tiểu thuyết dài đầu tiên trong 6 năm trở lại đây của nhà văn Haruki Murakami, đánh dấu cú trở lại đầy thách thức nhưng cũng vô cùng sâu sắc trong sự nghiệp sáng tác của ông. Dựa trên một truyện ngắn cùng tên đã được đăng trên tạp chí 文學界 vào năm 1980, tiểu thuyết lần này có thể xem là một cuộc tái khám phá, hoàn thiện và mở rộng thế giới quan đã từng được phác họa sơ khởi trong tác phẩm cũ – nơi ranh giới giữa thực và hư, giữa bóng và hình, giữa lý trí và cảm xúc – không còn rõ ràng mà luôn dịch chuyển và bất định.

Xuất phát điểm là mối tình đầu của một chàng trai trẻ với một cô gái lạ thường – người cho biết hiện tại cô chỉ là chiếc bóng, còn bản thể thật sống trong một thành phố được bao quanh bởi bức tường cao vút – nhân vật chính đã theo tiếng gọi của tình yêu để bước vào thành phố ấy. Nhưng để vào được nơi đó, anh ta phải trở thành “người đọc giấc mơ”, đánh đổi ánh sáng đôi mắt và tách rời với cái bóng của chính mình. Người dân trong thành phố sống trong trật tự và ổn định tuyệt đối, không còn những cảm xúc mãnh liệt như khổ đau, hối hận hay ganh tỵ. Họ không còn trái tim. Nhưng nhân vật chính cuối cùng đã chọn rời bỏ nơi này để trở về với thế giới bên ngoài – thế giới hỗn loạn nhưng đầy cảm xúc và bản chất con người. Ở đây, điểm nhấn triết học quan trọng nổi bật lên, đó là: đâu là thật, đâu là giả? Tường thành ngăn cách đâu là trong, đâu là ngoài?

Tác phẩm không chỉ đơn thuần viết về tình yêu hay sự mất mát, mà còn là hành trình khám phá bản ngã, truy vấn sự thật – điều mà Murakami đặt song song với câu hỏi về tính chất của hư cấu (fiction) trong một thế giới ngày càng bị chi phối bởi bias, thông tin giả, và diễn ngôn độc chiếm lý trí. Murakami trong một lần phỏng vấn đã khẳng định vai trò của văn chương và hư cấu là để chống lại sự cực đoan tư tưởng – nơi mạng xã hội nuôi dưỡng đôi tai chỉ nghe tiếng nói thuận tai. Câu hỏi “đâu là sự thật, đâu là tưởng tượng?” không còn đơn giản là một sự phân biệt logic, mà trở thành nỗi băn khoăn hiện sinh, gắn với căn tính và niềm tin.

Trong phần mở rộng của tiểu thuyết mới, Murakami đã khéo léo khắc họa quá trình trưởng thành của nhân vật chính – từ một thanh niên thơ mộng sang một người đàn ông từng trải nhưng mãi bị ám ảnh bởi quá khứ chưa trọn vẹn. Mối tình đầu không còn chết như trong bản gốc, mà biến mất không lý do – để từ đó đọng lại khát khao tái hợp không nguôi trong tâm trí người kể chuyện. Nhân vật “tôi” rồi bị chia đôi – một người sống ở thế giới bên ngoài làm quản lý thư viện, tiếp xúc với thế hệ trẻ và những con người kỳ lạ thực tế; một người còn lại vẫn kẹt lại trong thành phố tường thành và tiếp tục truy tìm ý nghĩa của ký ức và nhân tính. Hai tuyến tự sự này tồn tại song hành – không triệt tiêu nhau mà bổ sung nhau, để làm giàu thêm cho trải nghiệm người đọc và đưa ra luận đề cuối cùng: sự thật không cố định trong khuôn mẫu nhị nguyên thật-giả, mà luôn vận động, luôn dịch chuyển, và chỉ có thể chạm tới thông qua sức mạnh của tự sự, của câu chuyện được kể từ chính nỗi hoài nghi và trăn trở.

Nhân vật cậu bé mặc áo khoác “Yellow Submarine” là yếu tố thú vị nhưng không kém phần quan trọng, như một phép cộng hưởng biểu tượng trong thế giới của Murakami. Dù còn nhỏ, cậu có khả năng ghi nhớ toàn bộ nội dung của sách chỉ sau một lần xem qua – một dạng “trí nhớ sống” phản ánh dòng chảy và sự kế thừa ký ức giữa các thế hệ, và cũng là nhân vật giúp người kể chuyện nhận ra bản chất của sự thật: “Sự thật và sự việc không phải là một”.

Chiêm nghiệm qua ba phần cấu trúc (tương ứng với ba bước phát triển từ truyện ngắn đến tiểu thuyết hoàn thiện), ta thấy Murakami không chỉ làm sống lại một thế giới kỳ ảo siêu thực quen thuộc, mà còn đẩy các câu hỏi về bản chất của hiện thực, ký ức, và con người đến tột cùng. “Thành phố và những bức tường bất định” là sự trở lại mạnh mẽ, ẩn chứa đầy triết lý về thời đại mà chúng ta đang sống – nơi sự thật không còn đơn nghĩa, nơi mọi sự chắc chắn đều trở nên mong manh, và nơi duy nhất có thể giữ được nhân tính là trong sức mạnh của văn chương và những câu chuyện được kể bằng chính nỗi nghi hoặc chân thành.