Sách gì thế

Trong lần trở lại sau sáu năm vắng bóng với tiểu thuyết dài Thành phố và những bức tường bất định, Haruki Murakami mang đến một tác phẩm vừa như nối dài, vừa như tái hiện lại không gian đầy tượng trưng và nội tâm mà ông từng xây dựng trong Xứ sở diệu kỳ tàn bạo và chốn tận cùng thế giới – một trong những tác phẩm kinh điển của chính mình từng ra mắt từ năm 1985. Câu hỏi đặt ra là liệu độc giả nên tiếp cận Thành phố và những bức tường bất định như thế nào để cảm thụ trọn vẹn tầng nghĩa mà tác phẩm mang lại?

Giáo sư Takimoto Kazunari đến từ Đại học Ritsumeikan, một người am tường và đặc biệt đánh giá cao Xứ sở diệu kỳ tàn bạo và chốn tận cùng thế giới, cho rằng điểm đặc sắc nhất của Thành phố và những bức tường bất định nằm ở việc nhà văn không chỉ đơn thuần kể tiếp một câu chuyện trong cùng vũ trụ, mà là thực hiện một cuộc tái khám phá nghiêm túc về mối quan hệ giữa thực tại và mộng tưởng, giữa hư cấu và hiện thực. Những hình ảnh ẩn dụ như “thành phố có tường bao quanh” được xem như biểu tượng ngầm của ranh giới giữa hai thế giới ấy – nơi nhân vật không chỉ lưu lạc trong mê cung nội tâm của mình, mà còn soi chiếu những áp lực từ xã hội và thế giới bên ngoài.

Cái nhìn của Murakami về thế giới chưa bao giờ chỉ dừng lại ở các trải nghiệm cá nhân hay dụ ngôn đơn giản. Theo Giáo sư Takimoto, những biểu tượng như bức tường trong các tác phẩm của Murakami thường gắn liền với khía cạnh phê bình xã hội, tiêu biểu là bài phát biểu nổi tiếng của ông khi nhận giải thưởng văn chương tại Israel vào năm 2009, nói về lựa chọn đứng về phía quả trứng mỏng manh thay vì bức tường cứng cáp – hình ảnh cho cá nhân đối đầu với hệ thống. Từ đó có thể suy đoán rằng, đằng sau giấc mộng và lớp vỏ kỳ ảo của Thành phố và những bức tường bất định có thể còn là sự phản ánh về những thực tại nóng bỏng như xung đột chính trị, chiến tranh, hay thể chế đàn áp trong thế giới hiện đại.

Tác phẩm cũng khơi lại một câu hỏi muôn thuở: hư cấu có thể giúp con người đối diện với hiện thực như thế nào? Trong văn học Murakami, thế giới mơ màng, siêu thực không phải là thứ dùng để thoát ly khỏi cuộc sống thường nhật, mà lại chính là nơi người đọc được trải nghiệm tự do tinh thần và tìm lại ý nghĩa nhân sinh. Murakami không đưa ra câu trả lời rõ ràng, thay vào đó là những chuyến phiêu lưu mang đậm màu sắc nội tâm, nơi mà nhân vật cũng như người đọc chạm đến được một thứ bản nguyên sâu xa hơn của chính mình thông qua tưởng tượng.

Giáo sư Takimoto đưa ra ba cách đọc khác nhau dành cho các độc giả mới lẫn cũ. Một là đọc Thành phố và những bức tường bất định như một tác phẩm độc lập mà không bị gò bó vào mối liên hệ với các tác phẩm trước đó. Hai là đọc theo trình tự phát hành, bắt đầu với Xứ sở diệu kỳ tàn bạo và chốn tận cùng thế giới, rồi đọc tiếp Thành phố và những bức tường bất định để khám phá diễn tiến tư tưởng và phong cách của tác giả. Thứ ba là một hành trình dài hơi hơn: đi từ Xứ sở diệu kỳ tàn bạo và chốn tận cùng thế giới đến Chim vặn dây cót và sau đó tới Thành phố và những bức tường bất định. Lối đọc này phản ánh rõ nét quá trình biến đổi trong cách Murakami khai thác hư cấu và hiện thực – từ những tầng sâu trừu tượng tới nỗi ám ảnh về chiến tranh, để rồi lại quay trở về chốn mơ màng, nhưng với một chiều sâu ý thức mới mẻ hơn.

Một điểm đặc biệt đáng chú ý là Murakami dường như đang suy tư về vai trò của văn học trong việc chữa lành và trao quyền được sống cho con người giữa một thế giới thực đầy trắc trở. Theo Giáo sư Takimoto, ông đã dành Thành phố và những bức tường bất định như một không gian tạm nghỉ, nơi nhân vật và người đọc được cư ngụ trong tưởng tượng trước khi quay về với thế giới thực, được tiếp thêm sức mạnh để tiếp tục cuộc chiến thường nhật. Sự tưởng tượng, trong cách tiếp cận này, là hình thức tối thượng của tự do – một tự do không bị giới hạn bởi chuẩn mực, thể chế hay logic ràng buộc.

Trong bối cảnh hiện đại đầy xung đột và bất tín, trở về với một Murakami giàu tưởng tượng và cô đơn, nhưng chưa bao giờ thôi tìm kiếm mối liên hệ với thế giới, là một trải nghiệm xuất sắc không chỉ dành cho người yêu văn học, mà còn dành cho bất cứ ai đang kiếm tìm một cánh cổng thoát hiểm – không phải để trốn chạy, mà là để được trở về với chính mình. Thành phố và những bức tường bất định, vì thế, không đơn thuần là một tác phẩm văn chương, mà là một phương tiện giải cứu tinh thần – qua đó, Murakami tiếp tục tin rằng thế giới có thể được cảm nhận tốt hơn, nếu ta dám nhìn nó bằng ánh nhìn của người đang mơ.