Sách gì thế

Trong thế giới ngày nay, nơi việc đặt hàng một món đồ từ bên kia bán cầu và nhận được nó sau vài ngày đã trở nên quá đỗi bình thường, chúng ta thường quên mất rằng tất cả những tiện nghi hiện đại ấy không phải tự nhiên mà có. Chúng là kết quả của nhiều thập kỷ hợp tác toàn cầu, dưới sự bảo trợ lãnh đạo của Hoa Kỳ. Nhưng trong cuốn sách “Kết thúc chỉ là khởi đầu” (tựa gốc: The End of the World Is Just the Beginning: Mapping the Collapse of Globalization) của tác giả Peter Zeihan, một chuyên gia chiến lược địa chính trị nổi tiếng, người đọc sẽ được dẫn dắt qua một bức tranh toàn cảnh mang tính cảnh báo cao: toàn cầu hóa mà chúng ta đang tận hưởng đang ở giai đoạn kết thúc, và thế giới trong tương lai sẽ là một nơi hoàn toàn khác biệt.

Peter Zeihan bắt đầu bằng một tuyên bố gây sốc: 2019 là năm cuối cùng huy hoàng của nền kinh tế toàn cầu. Từ sau Thế chiến thứ hai, đặc biệt là trong thời kỳ hậu Chiến tranh Lạnh, Mỹ đã đóng vai trò như một người bảo hộ toàn cầu, bảo đảm sự an toàn hàng hải qua lực lượng hải quân hùng mạnh, làm nền tảng cho các chuỗi cung ứng toàn cầu phức tạp và nền tảng tài chính dựa trên đồng đô la. Nền kinh tế thế giới phát triển vượt bậc, công nghệ hiện đại tràn ngập, hàng hóa rẻ hơn và tiếp cận nhanh hơn bao giờ hết. Tuy nhiên, tất cả những điều này – hệ thống thương mại toàn cầu, chuỗi cung ứng không biên giới, năng lượng giá rẻ, hòa bình giữa các quốc gia – Zeihan cho rằng, là hoàn toàn không bền vững và mang tính tạm thời. Quan trọng hơn, Mỹ đang rút lui khỏi vai trò trụ cột của trật tự toàn cầu đó. Khi Mỹ không còn hứng thú duy trì hệ thống mà chính họ đã xây dựng, toàn bộ mô hình toàn cầu hóa đang trên đà sụp đổ.

Với văn phong đặc trưng pha trộn giữa sự sắc sảo, hài hước tưng tửng nhưng sâu sắc, Zeihan không đưa ra lời hù dọa mà mô tả một cách kỹ lưỡng sự tích tụ của những “que diêm, xăng và thuốc nổ” trong tay một thế giới đang tự mãn. Sự phụ thuộc vào các chuỗi cung ứng phức tạp, dân số đang già đi và giảm sút ở hầu hết các quốc gia, năng lượng không tự chủ, lương thực không đủ – tất cả tạo nên một hệ quả tất yếu: các quốc gia sẽ buộc phải quay về tự lực cánh sinh.

Trong thế giới mới mà Zeihan mô tả, không phải mọi quốc gia đều có cơ hội “sống sót”. Thực tế, danh sách các quốc gia có đủ khả năng để sản xuất hàng hóa, tự cung cấp năng lượng và lương thực, bảo vệ biên giới và duy trì kinh tế – xã hội trong bối cảnh toàn cầu hóa tan rã là rất ngắn. Đối với phần còn lại của thế giới, sự khan hiếm, bất ổn và xung đột có thể sẽ trở thành điều bình thường mới. Đây không chỉ là vấn đề kinh tế hay chính trị, mà lan rộng đến từng phương diện của cuộc sống: từ việc làm, giá cả tiêu dùng đến cách thức chúng ta khai thác tài nguyên và kết nối với nhau.

“Kết thúc chỉ là khởi đầu” đem đến cho người đọc không chỉ là sự phân tích sắc bén về địa chính trị thế giới mà còn là một cái nhìn đầy cảnh tỉnh về việc chúng ta đang sống dựa vào một hệ thống quá mong manh. Zeihan không cho rằng ngày tận thế đang đến, mà là một kỷ nguyên toàn cầu hóa mà chúng ta từng biết đang dần khép lại, mở ra một chương mới khốc liệt hơn, nơi các quốc gia sẽ buộc phải cạnh tranh sống còn theo cách gần giống với thời tiền hiện đại – nhưng lần này là trong một thế giới đông dân hơn, già hơn và có ít tài nguyên dễ khai thác hơn.

Cuốn sách này là một hành trình vừa hấp dẫn vừa gây hoang mang, nhưng lại cực kỳ cần thiết cho bất kỳ ai muốn hiểu rõ về những thay đổi địa chính trị đang diễn ra và hậu quả không thể tránh khỏi mà chúng đem lại. Peter Zeihan không chỉ là người vẽ lên viễn cảnh đáng sợ của một thế giới hậu toàn cầu hóa, ông còn là người chỉ ra những rạn nứt đang lan rộng từng ngày, ngay cả khi chúng ta vẫn đang tận hưởng những tiện nghi của một trật tự đang dần tan rã. Đối với những ai quan tâm đến tương lai lâu dài của thế giới, của quốc gia mình, hay đơn giản là muốn chuẩn bị cho những biến động lớn trong thập kỷ tới thì “Kết thúc chỉ là khởi đầu” không phải là một lựa chọn đọc, mà là một sự cần thiết.